Terapie

Aktualnie pracuję jako Terapeuta Integracji Sensorycznej w Centrum Diagnozy i Terapii Sensus w Pruszczu Gdańskim.

Czym jest „Integracja sensoryczna”?

Integracja sensoryczna to neurobiologiczna czynność zachodząca w obrębie ciała każdego człowieka. Gdy doznania przekazywane są do mózgu w integrowany, zorganizowany sposób, mózg wykorzystuje je do kształtowania percepcji, zachowań, a także w procesach uczenia się – a pamiętajmy, że procesy uczenia się zachodzą przez całe życie!

Osoby z zaburzeniami integracji sensorycznej odznaczają się m.in. niepewnością grawitacyjną. Osoby takie mają problemy z chodzeniem po wyznaczonej linii, w huśtaniu się, bujaniu, obracaniu wokół własnej osi. Często zachodzi tu również obronność dotykowa. Pojawia się również trudność w rozpoznawaniu przedmiotów dotykiem, a także w odczytywaniu i rozróżnianiu dźwięków. Występuje nadwrażliwość na intensywność i polifoniczność dźwięków, dźwięk może być odczytywany jako hałas bądź jako sygnał bólowy. Zachodzi również nietolerancja na jasne, kolorowe, pulsujące światło. Twórczynią metody integracji sensorycznej jest amerykańska terapeutka zajęciowa, dr. Jane Ayres, która przez całe swoje życie rozwijała teorię i praktykę w dziedzinie integracji sensorycznej, opracowała standaryzację testów, rozwinęła metodę klinicznej obserwacji zaburzeń oraz sposoby terapii. Dr Ayres założyła, ze zaburzenia integracji sensorycznej wynikają z subtelnych neurologicznych zburzeń, których rezultatem jest nieprawidłowa organizacja układu nerwowego i miejsc odbierania bodźców zmysłowych, niezbędnych do prawidłowego ich zintegrowania i powstania sensorycznych informacji, Warunki do prawidłowego rozwoju zmysłowo – ruchowego zapewnia m.in. niepowikłany przebieg ciąży, okresu okołoporodowego i dalszych okresów życia oraz bogate w różnorodne bodźce zmysłowe środowisko, w którym dziecko rozwija się i rośnie pod opieką rodziców i nauczycieli.

Potrzeba ruchu jest naturalną i przyrodzoną potrzebą dziecka. W życiu płodowym jako pierwsze kształtują się i dojrzewają najbardziej podstawowe zmysły – czucie zawierające dotyk (powierzchniowy, eksteroceptywny) i propriocepcję (czucie głębokie z mięśni, ścięgien i stawów, inaczej: kinestezja, zmysł kinestetyczny – zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała) oraz zmysł przedsionkowy (błędnik i jego połączenia – zmysł równowagi i czucia ruchu), nieco później kształtuje się oko (zmysł wzroku) oraz ucho (zmysł słuchu). Zmysł dotyku – skóra, śluzówki wewnątrz jamy ustnej, śluzówki przewodu pokarmowego, rozwija się już od poczęcia, a pierwsze reakcje na dotyk obserwowane są już w 5. tygodniu życia płodowego; błędnik stanowiący centrum dowodzenia całego systemu przedsionkowego jest już częściowo unerwiony w 8. tygodniu życia płodowego, a w pełni – w 16. tygodniu życia płodowego. Odruchy pierwotne, czyli pierwsze automatyzmy ruchowe, z którymi przychodzimy na świat, a które są naszym pierwszym wyposażeniem motorycznym pozwalającym nam przeżyć, odpowiednio się ułożyć i ruszać, wykształcają się nieco później w reakcji na bodźce sensoryczne (jako pierwszy – ok. 9 tygodnia prekursor odruchu Moro, później kolejne: ok. 12 tygodnia toniczny odruch błędnikowy w zgięciu oraz odruchy chwytne, ok. 18 tygodnia asymetryczny toniczny odruch szyjny, ok. 20 tygodnia odruch grzbietowy Galanta, ok. 24-26 tygodnia odruchy ssania i szukania, natomiast toniczny odruch błędnikowy w wyproście pojawia w momencie, gdy dziecko gotowe do porodu wstawia główkę do kanału rodnego, obniża barki i próbuje wyprostować rączki i nóżki). Wg A. Jean Ayres, twórczyni koncepcji integracji sensorycznej, to właśnie podstawowe systemy sensoryczne (przedsionkowy, dotykowy i proprioceptywny) warunkują prawidłowy rozwój w okresie płodowym i niemowlęcym oraz wpływają na integrację odruchów pierwotnych po urodzeniu. Wg S. Goddard – Blythe odruchy pierwotne hamują swoje działanie, integrują się z wyższymi ośrodkami w mózgu przechodząc pod ich kontrolę w pierwszym roku życia; na bazie tego dojrzewania pojawiają się odruchy posturalne gwarantujące ochronę głowy oraz zgrabność i płynność ruchów, pojawiają się także złożone ruchy celowe zależne od woli (i wyższych ośrodków w korze mózgowej). W prawidłowym rozwoju sensomotorycznym dzieje się to spontanicznie, poprzez pojawianie się kolejnych kamieni milowych rozwoju psychoruchowego (zgięcie-rozluźnienie, unoszenie głowy, przenoszenie środka ciężkości z klatki piersiowej w kierunku spojenia łonowego i przyjmowanie podporu na przedramionach i dłoniach, pełzanie, przyjmowanie pozycji czworaczej, turlanie, siadanie, wstawanie, chodzenie…). Odbywa się to dzięki heterarchicznej organizacji układu nerwowego oraz wrodzonej sekwencji rozwojowej (uwarunkowanej genetycznie), co oznacza, iż każdy wyższy ośrodek w mózgu aktywuje się i rozwija wtedy, kiedy przychodzi jego czas uwarunkowany genetycznie oraz pojawią się odpowiednie czynniki środowiskowe, będące katalizatorem wrodzonego programu rozwojowego. W rozwoju filogenetycznym zapisane są programy ruchowe, także programy hamowania odruchów w aspekcie czasu oraz kolejności; w rozwoju ontogenetycznym musimy mieć wykształcone podstawowe systemy zmysłowe oraz możliwości motoryczne, a także dostęp do czynników sensorycznych aktywujących te programy: dostęp do dotyku (zarówno bliskich ramion rodzica jak i kontaktu z twardym podłożem), dostęp do wrażeń przedsionkowych (podnoszenie, odkładanie, bujanie, zabawy ruchowe). W pierwszym roku życia dziecko bardzo intensywnie pracuje pokonując wyzwania ruchowe, unosząc głowę, zmieniając pozycję, przemierzając setki kilometrów podłogi. Hamowanie odruchów oraz pojawianie się dojrzałych wzorców ruchowych jest zatem aktywnością własną dziecka, a nie biernym oczekiwaniem na pojawienie się zmiany pod wpływem stymulacji bodźcem. Reasumując: aby mogły hamować się odruchy pierwotne i pojawiać odruchy posturalne musimy mieć podstawowe umiejętności sensomotoryczne, aby działać, i środowisko różnorodne w bodźce (ale nie nadmiernie przeciążające).

Podstawą terapii SI jest myślenie o reakcjach adaptacyjnych, a jako cel główny stawiana jest coraz lepsza praksja (planowanie motoryczne). Musimy sobie zdawać sprawę, iż terapia SI nie jest terapią nastawioną na wyhamowanie odruchów pierwotnych, ale dzięki tej terapii przygotujemy dziecko do kolejnej ścieżki terapeutycznej, jaką może być terapia nastawiona na pracę z odruchami wg INPP.

Czy z zaburzeń przetwarzania sensoryczego „wyrasta” się? Raczej nie. Zostają z nami na całe życie – i mówię to ja, autorka niniejszego tekstu, z własnego doświadczenia. Czy utrudnią bądź uniemożliwią nam życie – to zależy. Wcześnie rozpoczęta terapia daje nam podstawowe narzędzia pracy i radzenia sobie w życiu z trudnościami przetwarzania. Jeśli to typ posturalny– możemy nad nim pracować. Jeśli to typ sensualny – świadomość i zdolność do dojrzałej samoregulacji nam w tym pomoże. Narzędzi do dojrzałej samoregulacji dostarczy nam wiele

aktywności poza salą terapii a im wcześniej zostaną podjęte, tym lepsze nawyki w nas wyrobią.

W przypadku zaburzeń typu posturalnego – wzmocnią ciało, jeśli inne – tu pomoże regulacja oddechu, umiejętność relaksacji, medytacji…..

Wskazania do pracy w obrębie integracji sensorycznej

Obserwujemy nasze dzieci, podopiecznych, wychowanków. Kiedy zauważamy, że u dzieci pojawiają się:

Kłopoty w cięciu nożyczkami

Trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu

Trudności z utrzymaniem pozycji pionowej głowy podczas siedzenia (pocieranie głowy ręką,

kładzenie się na stoliku),

Trudności w różnicowaniu stron (prawa/lewa),

Częste potknięcia, upadki, brak kontroli nad ciałem, dyspraksja, problemy z samodzielnym ubieraniem się, czynnościami saomoobsługowymi,

Lękliwość, wycofana postawa, nadmierny niepokój, impulsywność, drażliwość,

Nadruchliwość, problemy z koncentracją,

Nienaturalnie silne, nadmierne, nieadekwatne domaganie się zabaw związanych z obracaniem, huśtaniem, podskakiwaniem / lub odwrotnie, unikanie zabaw tego typu,

Lęk przed odrywaniem nóg od podłoża,

Niskie napięcie mięśniowe, nadmierna męczliwość,

Zła tolerancja wrażeń dotykowych,

Brak umiejętności w naśladowaniu ruchów,

Zaburzenia rozwoju językowego i zdolności komunikacyjnej,

Niezgrabne ruchy, pozbawione płynności,

Nietolerancja mycia, czesania, mycia zębów

Jeśli pojawia się wiele symptomów z powyższej listy, a przeprowadzona diagnoza je potwierdzi, powstaje wskazanie do terapii integracji sensorycznej, której zadaniem jest dostarczenie dziecku podczas aktywności ruchowej odpowiedniej ilości bodźców sensorycznych, wymuszających w konsekwencji poprawę integracji bodźców docierających do ciała dziecka zarówno z otoczenia, jak i jego ciała.